1.Энергетикалы?  ресурстар?а барлы? механикалы?, химиялы? ж?не физикалы? энергия к?здері жатады. Энергетикалы? ресурстар оларды? таби?атына, алу жолдарына ж?не бас?а да нышанына байланысты топтастырылады.

?атты органикалы? отын ж?не уран ресурстарыны? к?п м?лшері ?нерк?сібі дамы?ан елдерді? жерінде болса, м?ндай ресурстары мен гидроэнергия негізінде дамып келе жат?ан Азия, Африка ж?не Латын Америка елдерінде.

Жер ?ойнауында?ы отын ?оры болып к?мір, м?най, газ ж?не уран рудалары саналады. К?мірді? д?ниеж?зілік ?оры 9-11 трлн тонна, оны? ішінде 50 пайызы ТМД елдеріны? жерлерінде шо?ырлан?ан. Жылына орта есеппен пайдалану?а жерден алынатын м?лшер 4,2 миллиардов.тонна.

Д?ние ж?зілік м?най ?оры 840 миллиардов. Д?ниеж?зілік таби?и газды? ?оры 300-500 трлн м3. Таби?и газдарды? ?лкен ?орлары Иракта, Сауд Аравиясында, Алжирде, Ливияда, Нигерияда, Венесуэллада, Мексикада, А?Ш-та, Канадада, Австралияда, ?лыбританияда, Норвегияда, Голландияда, Ресейде, ?аза?станда.  Жыл сайын Ресей 800-850 миллиардов. м3   таби?и газ ?ндірсе, ?аза?станда 5-7 миллиардов м шамасында ?ндіріледі

К?н- ?те ?лкен ?уатты энергия к?зі. Оны? 22 к?н ішінде жерге берген энергия ?уаты б?кіл Жер ?леміндегі органикалы? отынны? ?уатына те?. К?н ?уатын ?нерк?сіп пен т?рмыс жа?дайында ?алай ?олдану?а болатыны б?л да шешілмеген проблеманы? бірі.

Жел энергиясынан электр то?ын алу процестеріне экологиялы? т?р?ыдан ?араса?, м?ны таза разработка?а жат?ызу?а болады. Шу ж?не телидидар ж?йесінде кездесетін та?ы да бас?а б?геуілдерді? м?селесі шешілетін проблемалар деуге жатады.

Жалпы геотермальды? энергия ?оры 200 гВт  шамасында, негізінде ол Тыны? м?хитты? т??ірегінде шо?ырлан?ан.

Та?ы бір энергия к?зі – биомасса. Оны? ??рамында?ы к?кіртті? м?лшері 0,1%, ал к?лділігі-3-5%-тен аспайды. Биомассадан алын?ан газды оын ретінде пайдаланып, турбогенераторларды? к?мегімен электр то?ын ал жолы бас?а белгілі ?дістермен б?секелеске алады.

Пайдасы мен бірге м?най ?ндірісіні? ?орша?ан орта?а тигізетін зиянды ?сері де аз емес. ?орша?ан орта?а тигізетін зиянды ?сері де аз емес. ?орша?ан ортаны? ластануы іздеу барлау ж?не м?най, газ ?ндіретін ???ымалар ??рлысынан басталады. Б?л кездегі ластаушы к?здерге б?р?ылау ?ондыр?ыларында орнатыл?ан дизельдерден шы?атын т?тіндер, азот пен к?міртек оксидтері, ша?, б?р?ылау ертінділері ж?не т.б. б?р?ы м?нарасынан 800 м алша?ты??а дейін топыра? ж?не ?сімдіктер б?р?ылау с?йы?ымен ластанып, зардап шегетіні ?ылыми т?рде д?лелденген.

М?найды ал?анда таби?ат?а тиетін зардаптар мынадай:

— Апатты жа?дайларды? болуын азайту ма?сатында к?птеген шаралар ?олдану?а тиіс. Мысалы, коррозиямен к?ресіді? н?тижелі жолдарын іздестіру ж?не тасымалдау ??бырларын жиі тексеру, ж?ндеу ж?мыстарын уа?ытылы ?йымдастыру.

— м?найды жер бетіне шы?ару ?шін біраз жер ресурстарыны? ?рт?рлі ??рлыс обьектілерін салу?а айналымнан шеттелуі, жер с?р?ыны? б?зылуы, ластануы.

-ластаушы заттар б?лініп, атмосфераны?, жер бетіндегі ж?не жер астында?ы суларды?, топыра?ты? олармен ластануы

-м?наймен ?оса жер бетіне жо?ары минералды суды? шы?уы

-б?р?ылауда шы??ан ?алды?тарды к?му

-м?найды? т?гілуі.

Негізінде негативті ?серді м?най шы?аратын к?сіпорындар атмосфералы? ауа?а тигізеді. Осы ?ндірістенок шы?атын ластаушы компоненттерге к?мірсутектері, к?міртек оксиді, ?атты заттар жатады. Осы салада м?наймен бірге ?осыла шы?атын газ ?лі толы?ымен ?олдануын таппа?анына байланысты, жыл сайын оны? к?леміні? 20 пайызы пайдасыз алуда жа?ылады, сонды?тан ?орша?ан ортаны ластаумен ?атар таби?и ресурс ысыраптанылады. Очы?ан байланысты б?л газдарды к?деге асыру жодарын іздестіру ?ажет.

Б?р?ылайтын ?ондыр?ылар мен магистральды газ-м?най тасымаодайтын ??бырлар кездейсо? апатты жа?дай?а ?шыратуы м?мкін, осы кезде ?орша?ан ортаны?, ?сіресе жер бетіндегі суларды? ластануы орын алады. Апатты? жа?дайды? тууыны? негізгі себебі тасымалдау ??бырларыны? коррозия процесіне ?шырап, жарылуы, сонымен ?атар ??рлыс техникасыны? осы ??бырларды басып езіп кетуіне немесе технологиялы? ж?не ??рлысты? а?ауды? болуына да байланысты келеді.

М?най шы?аратын ?ндірістер бас?алармен салыстыр?анда суды к?п ж?мсайтын бол?анды?тан, оларды? суаттар?а жіберетін латан?ан а?аба суларыны? к?лемі де жеткілікті.

?аза?санда м?най ??дейтін к?сіпорындар 1945 жылдан бастап ж?мыс істей бастады. Бірінші іске ?осыл?ан Атырау м?най ??деу зауыты, ол 1959 жыл?а дейін тек сырттан ?келінген шикізатты ??деді, я?ни Т?ркменістан мен ?зірбайджанны? м?найын. ?азіргі кезде республикада ж?мыс істейтін та?ы да екі м?най ??дейті зауыт бар- Павлодар мен Шымкент м?най ??деу зауыттары. А?тау ?аласында м?найды? ілеспе газынан алынатын этан фракциясын ??деп этилен, тил бензол, стирол ж?не полистирол шы?аратын біріктірген ірі тоннажды ?ндіріс пен пластмасса зауты ж?мыс істейді. Б?л зауытта бояу ??бейтін алуан т?рлі пластмассалар алынады.

М?най ??дейтін зауыттар ауа мен су бассейндерін ластайтын к?зді? бірі. Ластаушы заттар шы?аратын негізгі к?здерге- м?найды к?кірттен тазарту мен катализаторларды регенерациялау процестері, ?ыздыр?ыштар ж?не ?азанды?тар жатады. Сонымен ?атар м?найдан, одан алын?ан ?німдерді  са?тайтын ыдыстардан, су мен м?най сепараторларынан ?рт?рлі заттар б?лініп, ?орша?ан ортаны ластап отырады.

М?най ??дейтін ?ндірісті? к?сіпорындары атмосфераны к?мірсутектермен, к?кірттіоксидпен, к?міртек оксидімен, азот оксидімен ластайды. Б?л к?сіпорындар к?п м?лшерде суды ?ажет кткді, ал олардан шы??ан а?аба суларда к?п м?дшерде м?най ?німдері, сульфат, хлорид, азот ?осылыстары, оксибензол, ауыр металдарды? т?здары бол?анды?тан, суаттар осы заттармен ластанып отырады. Топыра?ты да ластайтын осы ?осылыстар.

Скачать/Ж?ктеу