?

Жоспар:

1. Биосфера туралы т?сінік.
2. Таби?атты ?ор?ау.
3. Биосферада?ы таби?и ?рекеттерді бас?ару.

1. Адам – биосфераны? ??рамдас б?лігі ж?не оны? жемісі. Адам ал?аш рет пайда бол?анда ?зіні? айналасында?ы таби?ат?а тікелей т?уелді болып ?мір с?рді. Бірте-бірте адам саныны? артуы, е?бек ??ралдарын жетілдіріп, ??рлы?та ке?інен тарала т?суі адамны? таби?ат байлы?тарын пайдалануын ж?не оны игеруін жеделдете т?сті. Б?рын игерілмеген жерлер игерілді, б?рын пайдаланылмай келген таби?ат байлы?тары пайда?а аса бастады. ?сіресе минералды байлы?тарды игеру ?нерк?сіп салаларыны? дамуына ?сер етсе, ал жерді пайдалану ауыл шаруашылы?ыны? дамуына негіз болды. Е? ал?аш?ы кезде адам ?зіні? ?мір с?руіне ?олайлы ірі ?зендер мен к?лдерді? ма?ына ?оныстанды. Сондай-а? ?зендер ар?ылы бір жерден екінші жерге бару?а да ы??айлы болды. Бірте-бірте адамны? іс-?рекеті таби?атты ке?інен игеруге ?мтылдырды. Жа?адан су?оймалар, каналдар ?азу, су арнасын б?ру, то?андар салу ар?ылы таби?ат?а ?сері де к?шейе т?сті. Адамзат ?нерк?сіпті ?ркендету ар?ылы жануарлар ?лемінен б?лініп о?шаулана т?сті. Материалды? байлы?тарды игеру ма?сатымен биосфераны ?з м?ддесіне сай ?згерте т?сті. К?рнекті ?красным В. И. Вернадскийді? айтуы бойынша адам ?уатты геологиялы? к?шке айналды. Техникалы? дамыту ж?не энергияны? жа?а к?здерін пайдалану, ауыл шаруашылы?ын ?ркендету, ?ылым салаларын ме?геру адамзатты? таби?ат?а ы?пал етуіне жол ашты.
?азіргі кезде биология ?ылымдарыны? да к?птеген жа?а салалары – бионика, биофизика, биотехнология ж?не гендік инженерия, т.б. салалары ?ар?ынды т?рде дамып келеді.
Адамны? осындай ?уатты ы?палы, а?ыл-ой, санасы ж?не оны? білімі биосфераны? жа?а де?гейге к?шкенін к?рсететінін В. И. Вернадский ?зіні? биосфера туралы ілімінде ерекше атап к?рсетті. Ол биосфераны? м?ндай е? жо?ар?ы де?гейін ноосфера деп атады. Ноосфера грекше саналы ?абы?ша деген ??ымды білдіреді. Екінші с?збен айт?анда, ноосфера адамзатты? ?ылыми ой-санасы ж?не е?бегі ар?ылы ?згерген биосфераны? жа?а де?гейі болып саналады.
Ноосфера – биосфераны? жа?а жа?дайда к?шкен де?гейі, онда адамны? саналы а?ыл-ойы таби?атта?ы барлы? ?рекеттерді ай?ындайтын негізгі

Фактор болып есептелінеді. В. И. Вернадский ноосфера ??ымына толы? т?сінік берді. Оны? ілімі бойынша адамзатты? ?ылыми ой-санасы ж?не е?бегі ар?ылы биосфераны жасампазды?пен ?згерте отырып к?ркейту, я?ни адамзатты? ?зі ж?не келешек ?рпа?ы ?шін са?тап ?алу, ?рі тіршілік атаулы?а барынша ?олайлы жа?дай жасау болып табылады. ?азіргі кезде б?кіл Жер бетіндегі халы?тарды тол?андырып отыр?ан м?селе – биосфераны? тепе-те?дігін са?тай отырып, оны к?ркейту болып отыр.
Ол ?шін б?кіл адамзат бірлесе отырып ынтыма?тасты?пен ж?мыс істеуі шарт. Сонымен бірге, ты?ыз байланыс жасай отырып, ?зара ?немі пікір алысып, биосферада?ы тіршілікке зиянды ?сері жо? энергия к?здерін тауып пайдалану ?ажет. Б?л арада к?н, жел ж?не те?іздерді? ?айтуы мен тасуы кезіндегі, энергияларды пайдалану тиімді.
?азіргі кезде к?п мемлекеттерде К?н энергиясын пайдалвну ар?ылы те?із суын т?щыландыру, ауруларды емдеу ж?не бас?а да шаруашылы? салаларында пайдалану ж?мыстары ?ол?а алын?ан. ?алымдарды? деректері бойынша ?азіргі кездегі ?оры белгілі д?ние ж?зіндегі жылу ж?не электр энергиясымен 80 жыл?а ж?не ?лі ашылма?ан жер ?ойнауында?ы ?орларды есептегенде 140 – 160 жыл м?лшерінде ?амтамасыз етуге ?ана жетеді екен. Олай болса келешекте ?рі арзан, ?рі таби?атты ластамайтын энергия к?здерін пайда?а асыру м?селесі т?р. М?ндай таби?и энергия ?орлары ?аза?станда да кездеседі. Тек ?ана Алматы мен Талды?ор?ан облыстарында техника жа?ынан игеруге ы??айлы, ?рі арзан таби?и энергия к?здері баршылы?.
Б?л арада Іле ж?не Жо??ар Алатауынан Басталатын ?лкенді-кішілі ж?здеген ?зендерді атау?а болады. Оларды? жыл сайын 8 миллиардов. Киловатт-са?ат энергия беретіні есептеліп шы?арыл?ан. Сондай-а? б?л ??ірде жел энергиясын да игеруге м?мкіншіліктер бар екені аны?талды. О?ан Алак?л ауданында?ы Жо??ар ?а?пасын, Шелек а??арын атау?а болады.
?азіргі кезде адамзат тек Жерді ?ана игеріп ?ой?ан жо?, сондай-а? ?арыш ке?істігін, Айды, Шолпанды ж?не бас?а ?аламшарларды игеруге ?адам жасап отыр.
2. Адам ?о?амыны? ?азіргі кездегі дамуы, оны? алдына к?птеген к?рделі м?селелер ?ойып отыр. Оларды? негізгілері д?ние ж?зілік де?гейде биосферада?ы таби?и за?дылы?тар?а ?йлесімді технологиялы? ?ндірісті дамыту, энергия к?здерін ж?не таби?ат байлы?тарын ??ыпты пайдалану болып отыр. Ауаны?, суды? ж?не топыра?ты? тазалы?ын са?тау ?азіргі к?нні? ?зекті м?селесіні? бірі деп саналады. М?ны? ?зі адамны? денсаулы?ын са?таумен ?те ты?ыз байланысты.

?аза?станда таби?ат байлы?тарын ?ор?ау?а б